علت اهمیت زیارت عاشورا و فواید آن

از حضرت آیت الله العظمى بهجت راجب علت اهمیت زیارت عاشورا و فواید آن پرسیدند: داستان ها و قضایایى از کسانى که پیوسته زیارت عاشورا مى خواندند و به این صورت، متوسل مى شدند، گردآورى و چاپ شده است. نظر حضرت عالى در این باره چیست؟…

---

درباره زیارت حضرت سیدالشهدا روایات فراوانى وجود دارد(کامل الزیارات، ص‏۱۸۰) و در خصوص زیارت عاشوراى معروف، احادیث متعددى از امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) نقل شده است(بحارالانوار، ج‏۱۰۱، ص‏۲۹۰؛ اقبال الاعمال، ص‏۳۸؛ شیخ طوسى، مصباح المتهجد، صص ۵۳۸ و۵۴۲ و ۵۴۷٫ امام باقر(علیه السلام) این زیارت را به یکى از اصحابش به نام «علقمه بن محمد حضرى» آموزش داده است.)

از آن جا که زیارت نوعى اعلام موضع و مشخص کردن خط فکرى است و آثار سازنده عجیبى دارد، آنچه به عنوان متن زیارتى خوانده مى‏شود، از نظر محتوا و جهت دهى، از حساسیتى ویژه برخوردار است. به همین جهت ائمه(علیه السلام) با آموختن نحوه زیارت به یاران خود، به این عمل سازنده جهت و غناى بیشترى بخشیده‏اند؛ به گونه‏اى که زیارتنامه‏هاى رسیده از معصومان(علیه السلام) – مانند زیارت جامعه کبیره، عاشورا، آل یاسین و ناحیه مقدسه – گنجینه‏اى از تعالیم و آموزش‏هاى عالى آنان است.

زیارت عاشورا – که از تعالیم امام باقر(علیه السلام) است – به سبب آثار سازنده فردى و اجتماعى و بیان مواضع فکرى و عقیدتى شیعه و نشانه گرفتن خط انحراف، اهمیت ویژه دارد. شمارى از دستاوردهاى این زیارت عبارت است از:

 ۱٫ ایجاد پیوند معنوى با خاندان عصمت و تشدید علاقه و محبت به آنان‏

این محبت موجب مى‏شود، زائر آن بزرگان را الگوى خویش سازد و در جهت همسویى فکرى و عملى با آنان بکوشد؛ همچنان که در قسمتى از زیارت، از خدا مى‏خواهد زندگى و مرگش را یکسره همانند آنان قرار دهد: «اللهم اجعل محیاى محیا محمد و آل محمد و مماتى ممات محمد و آل محمد».

از آنجا که این محبت به خاطر خداوند است – و خاندان عصمت از آن جهت که‏الهى و منسوب به اویند، محبوب واقع شده‏اند – مایه تقّرب به خداوند است. در قسمتى از زیارت چنین مى‏خوانیم: «اللهم انى اتقرب الیک بالموالاه لنبیک و ال نبیک».

۲٫ پیدایش روحیه ظلم ستیزى در زائر

تکرار لعن و نفرین بر ستمگران در این زیارت، موجب پیدایش روحیه ظلم ستیزى در زائر مى‏شود. او با اعلام برائت و نفرت از ستمگران و ابراز محبت‏به پیروان حق و دوستان خاندان عصمت، پایه‏هاى ایمان دینى خود را مستحکم مى‏کند. مگر ایمان چیزى جز حب و بغض در راه خدا است: «هل الایمان الا الحب و البغض»؟ مۆمن واقعى در برابر ستم بى‏موضع نیست. از ستمگر نفرت و انزجار آشکارى دارد و با مظلوم و جبهه حق اعلام همراهى مى‏کند: «یا اباعبدالله انى سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم».

۳٫ دورى جستن از خط انحراف‏

در این زیارت، ریشه‏هاى ظلم هدف قرار مى‏گیرد: «فلعن الله امهً اسست اساس الظلم و الجور علیکم اهل البیت و لعن الله امه دفعتکم عن مقامکم و ازالتکم عن مراتبکم التى رتبکم الله فیها». ستمى که در عاشورا تحقق یافت، در قلب تاریخ ستم ریشه دارد. این ظلم یک حلقه از حلقه‏هاى ستمى است که باانحراف مسیر اصیل خلافت آغاز شد.

۴٫ الهام گرفتن، درس آموختن و الگو قرار دادن اسوه‏هاى هدایت‏

در این زیارت آمده است: «فاسئل الله الذى اکرمنى بمعرفتکم و معرفه اولیائکم و رزقنى البرائه من اعدائکم، ان یجعلنى معکم فى الدنیا و الآخره و ان یثبت لى عندکم قدم صدق فى الدنیا و الاخره». زائر پس از آنکه به حق معرفت پیدا کرد و ستم و ستمگر را شناخت و از آنان دورى جست، با ثبات قدم در مکتب خاندان عصمت و پیروى عملى از آنان، خود را در مسیر سعادت دنیا و آخرت قرار مى‏دهد؛ یعنى، اسوه‏ها و الگوهاى هدایت را – که از سوى خداوند منصوب شده‏اند – سرمشق خود قرار مى‏دهد و همگامى با آنان را مى‏طلبد.

۵٫ ترویج روحیه شهادت‏طلبى و ایثار و فداکارى در راه خدا

۶٫ احیاى مکتب و راه و هدف خاندان عصمت‏ 

عشق به اهل بیت؛ و توسل به آنها

آیت الله بهجت(ره) می گفتند توسل راه کمال را باز می کند البته این اندیشه را از استادش گرفته بود. حضرت آیت الله سید علی قاضی(ره) فرموده بود که من هر چه دارم، از دو چیز است: یکی تلاوت قرآن، دیگری زیارت عاشورا و توسل. آیت الله بهجت(ره)، شیفته و عاشق اهل بیت بود. به حضرت سید الشهداء(علیه السلام) عشق می ورزید. 

سفارش آیت الله بهجت در خصوص زیارت عاشورا

از حضرت آیت الله العظمى بهجت پرسیدند: داستان ها و قضایایى از کسانى که پیوسته زیارت عاشورا مى خواندند و به این صورت، متوسل مى شدند، گردآورى و چاپ شده است. نظر حضرت عالى در این باره چیست؟

ایشان پاسخ داده اند که: متن زیارت عاشورا، بر عظمت آن گواه است؛ خصوصا با ملاحظه آنچه در سند زیارت رسیده است که حضرت صادق(علیه السلام) به صفوان مى فرماید: ((این زیارت و دعا را بخوان و بر آن مواظبت کن. به درستى که من چند چیز را بر خواننده آن تضمین مى کنم: ۱- زیارتش قبول شود.۲- سعى و کوشش وى مشکور باشد ۳- حاجات او هر چه باشد، برآورده شود و ناامید از درگاه خدا برنگردد.

اى صفوان! این زیارت را با این ضمان، از پدرم یافتم و پدرم از پدرش… تا امیرالمۆمنین (علیه السلام) و حضرت امیر نیز از رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) و رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) از جبرئیل و او هم از خداى متعال نقل می کند و هر کدام این زیارت را با این ضمان، تضمین کرده اند و خداوند به ذات اقدس خود قسم یاد نموده که: «هر کس این زیارت و دعا را بخواند، دعا و زیارت وى را بپذیرم و خواسته اش هرچه باشد، برآورده سازم».

و از سند او استفاده مى شود که زیارت عاشورا از احادیث قدسى است و همین مطالب، سبب شده است که علماى بزرگ ما و استادان ما – با آن همه مشغولیت هاى علمى و مراجعاتى که داشتند – به خواندن آن مقید بودند تا جایى که استاد ما، مرحوم حاج شیخ محمد حسین اصفهانى، از خداوند خواسته بودند که در آخر عمرشان، زیارت عاشورا را بخوانند و سپس قبض ‍ روح شوند و دعایشان هم مستجاب شد و پس از پایان این زیارت، درگذشتند.

چند تذکر در مورد زیارت عاشورا

۱- اگر قرائت صد بار لعن و سلام در هنگام زیارت عاشورا باعث عسر و حرج و یا سبب نخواندن زیارت عاشورا شود اگر چنانچه بعد از هر بخش از لعن ها و سلام ها بگوید: “تسعاً و تسعین مرّه”‌ ان شاء اللّه ثواب زیارت کامل را خواهد داشت .

۲- در مفاتیح الجنان چند جمله در حاشیه زیارت عاشورا آمده یعنى : “و بالبرائه ممّن قاتلک و نصب لک الحرب و بالبرائه ممن اسّس اساس الظلم و الجور علیکم و ابرء الى اللّه و الى رسوله”‌ چون در خیلى از کتب ادعیه معتبره این جملات جزء زیارت عاشورا آمده لذا خواندن این جملات الزامى است .

۳- یکى از ویژگى هاى زیارت عاشورا علاوه بر ثواب عظیم اخروى که ذکر گردید باعث بر آورده شدن حاجتهاى لاعلاج است، بدین سبب سفارش ‍ مى شود هر کس براى هر حاجتى که متوسل به این زیارت شریف مى شود ۴۰ روز مرتب آن را قرائت نماید و افضل اوقات آن نیز بعد از نماز صبح و قبل از طلوع آفتاب است .

۴- بعد از خواندن زیارت عاشورا حتماً دو رکعت نماز زیارت امام حسین علیه السلام را بخواند که همانند نماز صبح مى باشد.

۵ – بعد از زیارت عاشورا و دو رکعت نماز، دعاى علقمه حضرمى را نیز بخواند که در مفاتیح الجنان با نام “دعاى بعد از زیارت عاشورا” آمده است .

۶ – اگر کسى بتواند زیارت عاشورا را روزى دو بار بخواند خیلى خوب است ؛ یعنى یکبار اول شب و یا آخر روز و یک بار هم اول صبح و قبل از طلوع آفتاب ؛ زیرا از عارف بزرگ و جمال العارفین حضرت آیه اللّه سید على آقا قاضى تبریزى منقول است که بعد از ارتحالشان کسى ایشان را در عالم رۆیا دید و سۆال کرد: چه عملى در آنجا از همه مهمتر است؟مى فرماید: “زیارت عاشورا. بعد مى گوید: من پشیمانم که چرا روزى یکبار زیارت عاشورا را قرائت کردم و دوبار نخواندم “. (داستانهاى شگفت انگیز از زیارت عاشورا و تربت سید الشهدا علیه السلام /مۆ لف : حیدر قنبرى )  

فراوری: محمدی             

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان