امام حسین علیه السلام
حسین بن علی بن ابی طالب(ع) (۴-۶۱ق)، مشهور به اباعبدالله و سیدالشهداء، امام سوم شیعیان، فرزند دوم امام علی(ع) و نوه پیامبر(ص)، که در واقعه عاشورا به شهادت رسید. حسین بن علی (ع) در دوره کودکی از محبت و علاقه فراوان پیامبر برخوردار بود. در دوره خلافت امام علی در کنار ایشان بود و در جنگ‌های آن دوره شرکت داشت. در زمان امامتامام حسن(ع) پیرو او بود و پس از شهادت وی نیز، تا زمانی که معاویه در قید حیات بود، به پیمان ایشان با معاویه وفادار ماند؛ اما پس از مرگ معاویه بیعت با یزید را مشروع ندانست.
فشار یزید بر حاکم مدینه که یا از امام حسین بیعت بگیرد یا او را به قتل برساند، باعث شد حسین (ع) در ۲۷ رجب سال ۶۰ق رهسپار مکه شود. با توجه به دعوت کوفیان برای پذیرش زمامداری، او از مکه به سوی کوفه رهسپار شد. ورود عبیدالله بن زیاد از طرف یزید به کوفه باعث شد امام نتواند به کوفه وارد شود. امام حسین در کربلا با سپاهیان عبیدالله بن زیاد مواجه شد و در جنگی که در دهم محرم سال ۶۱ ق میان دو لشکر درگرفت، به همراه یارانش (حدود ۷۲ نفر) به شهادت رسید. پس از جنگ، خانواده‌اش به اسارت درآمدند و به کوفه وشام فرستاده شدند.
شهادت امام حسین(ع) آثار قابل‌توجهی بر رفتار مسلمانان و شیعیان در طول تاریخ داشته و الهام‌بخش مبارزات، انقلاب‌ها و قیام‌های متعددی بوده است. شیعیان بر گریه و سوگواری بر شهادت امام حسین(ع)، به ویژه در ماه محرم، تأکید دارند.
معرفی
نسب
امام حسین فرزند امام علی، نخستین امام شیعیان، و فاطمه زهرا(س)، دختر حضرت محمد، است. او از خاندان هاشمی و از قبلیه قریش است. امام حسین(ع) دومین فرزند امام علی(ع) و فاطمه(س) است و برادرانی از جمله امام حسن مجتبی(ع)، حضرت عباس(ع)، محمد بن حنفیه و خواهرانی از جمله حضرت زینب(س) دارد.[۱]
ولادت
امام حسین(ع) در مدینه به دنیا آمد. برخی سال تولد او را سال سوم هجری[۲] دانسته‌اند؛ اما قول مشهور، سال چهارم هجری است.[۳] درباره روز ولادت امام حسین(ع) اختلاف است، اما بنابر قول مشهور، روز ولادت او، سوم شعبان است.[۴]
هنگامی که امام حسین به دنیا آمد، امّ فضل (همسر عباس بن عبدالمطلب)، به امر پیامبر(ص)، دایگی امام حسین(ع) را بر عهده گرفت.[۵]
نامگذاری
واژه «حسین» از واژه «حَسَن» و به معنای نیکو است. این نام را پیامبر(ص) بر امام حسین نهاد.[۶] بنابر برخی از اقوال نیز نام‌های حسن و حسین معادل شَبَر و شُبَیر (نام‌های پسران هارون) هستند.[۷] گفتنی است این دو نام قبل از اسلامنزد مردم عرب سابقه‌ای نداشته‌اند.[۸]
کنیه‌ها و القاب
کنیه امام حسین(ع) «ابوعبدالله» است.[۹] «ابوعلی»، «ابوالشهداء» [= پدر شهیدان]، «ابوالاحرار» [= پدر آزادگان] و «ابوالمجاهدین» [= پدر جهاد کنندگان] از دیگر کنیه‌های او است.[۱۰]
القاب امام حسین(ع) القاب فراوانی دارد که بسیاری از آنها با القاب برادرش، امام حسن(ع)، مشترک است؛ مانند «سید شباب أهل الجنه» [=سرور جوانان اهل بهشت]. برخی از القاب خاص او عبارت‌اند از: زکی، طیب، وفی، سید، مبارک، نافع، الدلیل علی ذات اللّه، رشید، و التابع لمرضاه اللّه.[۱۱]
ابن طلحه شافعی لقب «زکی» را مشهورتر از دیگر القاب و لقب سید شباب أهل الجنه (سرور جوانان بهشت) را مهم‌ترین آنها دانسته است.[۱۲] در بعضی از احادیث نیز امام حسین(ع) با لقب شهید یا سیدالشهداء خوانده شده است.[۱۳]
همسران و فرزندان
همسران
- شهربانو: او مادر امام سجاد(ع) است.[۱۴] اگر چه بسیاری از مورخان شهربانو را دختر یزدگرد دانسته‌اند، اما محققان معاصر در این مسئله تردید دارند.[۱۵] در برخی از منابع از او با نام سِنْدیه، غزاله و شاه زنان یاد شده است.
- رباب: او دختر امرؤ القیس بود. نقل شده است رباب از بهترین زنان بود.[۱۶] رباب دو فرزند از امام حسین(ع) داشت: سکینه و عبداللّه. [۱۷]رباب در کربلا حضور داشت و همراه اسیران به شام رفت.[۱۸]
- لیلیٰ: لَیلی دختر ابی‌مُرَّه بن عروه بن مسعود ثَقَفی[۱۹] و میمونه بود.[۲۰] علی اکبر(ع) فرزند اوست.[۲۱]
- ام اسحق: او همسر امام حسن مجتبی(ع) بود و پس از شهادت امام حسن با امام حسین(ع) ازدواج کرد.[۲۲] گزارش‌های تاریخی از زیبایی و بدخلقی او یاد کرده‌اند.[۲۳] او از امام حسین(ع) یک فرزند به نام فاطمه داشت. [۲۴]
- سُلافه یا ملومه:[۲۵] او از قبیله قُضاعه بود و برای امام پسری به‌نام جعفر به دنیا آورد.[۲۶] از جزئیات زندگی وی اطلاعی در دست نیست.
فرزندان
منابع قدیمی فرزندان امام حسین(ع) را چهار پسر و دو دختر[۲۷] و منابع امروزی شش پسر و سه دختر نوشته‌اند.[۲۸]
- علی اکبر: پسر بزرگ امام حسین و فرزند لیلی.[۲۹]
- علی: امام چهارم شیعیان، معروف به زین العابدین و سجاد. ا فرزند شهربانو است.[۳۰] در منابع قدیمی از او به علی اصغر تعبیر شده است.
- عبداللّه: فرزند شیرخوار امام حسین. مادرش رباب بود بیشتر منابع او را به هنگام شهادت، صغیر و شیرخوار دانسته‌اند.[۳۱] امروزه شیعیان او را با نام علی اصغر می‌شناسند.
- جعفر: مادرش زنی از قبیله قُضاعه بود. وی در زمان حیات امام از دنیا رفت و نسلی از او باقی نماند.[۳۲]
- فاطمه: دختر بزرگ امام حسین [۳۳] و فرزندامّ اسحق.
- سُکَینه: دختر کوچک امام حسین و فرزند رباب[۳۴].
در منابع جدید نام‌های علی‌اصغر فرزند شهربانو، محمد فرزند رباب و زینب (بدون ذکر نام مادر) نیز به عنوان فرزندان امام حسین آمده است.[۳۵] ابن طلحه شافعی در کتاب مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول تعداد فرزندان امام را ده تن شمرده است.[۳۶] همچنین در برخی کتاب‌های تذکره و مراثی متأخر، از دختر چهار ساله امام حسین به نام رقیه سخن به میان آمده است.[۳۷]
قبل از امامت
حدیث پیامبر(ص) درباره امام حسین(ع) بر سردر حرم امام حسین(ع)
دوران رسول خدا(ص): حضور در جریان مباهله
امام حسین(ع)، هنگام رحلت پیامبر(ص) هفت سال داشت. او را در زمره واپسین طبقهٔ اصحاب رسول خدا(ص) (طبقه پنجم) برشمرده‌اند؛ چرا که در هیچ جنگی همراه رسول خدا نبود و در زمان رحلت پیامبر(ص) کودک بود.[۳۸]
مهم‌ترین اتفاق در دوران کودکی امام حسین(ع) حضور او در جریان مباهله است.[۳۹]
پیامبر(ص)، او را جزو اصحاب کساء برشمرد. همچنین هنگامی که پیامبر(ص) به بزرگ قبیله ثقیف، نامه نوشت و او را به اسلام دعوت کرد، حسن(ع) و حسین(ع) را شاهد قرار داد.[۴۰] از پیامبر نقل شده که فرمود: حسن و حسین(ع) سرور جوانان بهشت‌اند.[۴۱] رسول خدا(ص) در میان اهل بیت خود، امام حسن و امام حسین را بیش از بقیه دوست داشت[۴۲] و این عل