شهدای کربلا

شهدای کربلا، کسانی که در واقعه روز عاشورای سال ۶۱ هجری قمری، در کربلا و در مواجهه نظامی با سپاه عمر بن سعد به شهادت رسیدند. شهیدان کربلا شامل امام حسین(ع)، شماری از بنی هاشم و دیگر یاران آن امام‌اند. شمار دقیق شهیدان کربلا مشخص نیست، اما بنا به قول مشهور، ۷۲ تن بوده‌اند. اسامی برخی از شهیدان در همه کتاب‌هایی که واقعه کربلا را گزارش کرده‌اند، ذکر شده‌، اما اسامی برخی دیگر تنها در برخی منابع آمده است. ۱۸ نفر از شهیدان واقعه کربلا از خاندان بنی‌هاشمو بقیه از اصحاب امام حسین(ع) بوده‌اند. عباس بن علی و علی اکبر فرزند امام حسین، شناخته‌شده‌ترین شهدای بنی‌هاشم و حر بن یزید ریاحی، حبیب بن مظاهر ومسلم بن عوسجه از بارزترین شهدای غیرهاشمی‌اند. جز حر بن یزید، دیگر شهدا در کربلا دفن شده‌اند.

تعداد شهدا

درباره تعداد شهدا، در منابع اختلاف است؛ اما در بیشترِ منابع تاریخی، تعداد یاران امام حسین(ع) در روز عاشورا، ۷۲ تن ذکر شده است^[۱] که ۱۸ نفر از بنی‌هاشم، و بقیه از دیگر قبایل بوده‌اند. همچنین همین منابع می‌گویند که نیروهای امام حسین(ع) شامل ۳۲ تن سواره و ۴۰ تن پیاده بودند. شیخ مفید در ارشاد، تعداد سرهای شهدای کربلا را ۷۲ سر ذکر کرده است. بَلاذُری در أنساب الاشراف سرهای جدا شده را ۷۲ تن ذکر شده است ولی او از أَبی‏ مِخْنف نقل می‌کند که قبیله کنده ۱۳ سر، قبیله هوازن ۲۰ سر، قبیله بنی‌تمیم ۱۷ سر، قبیله بنی‌اسد ۱۶ سر، قبیله مذحج ۷ سر و قیس ۹ سر را با خود به نزد ابن زیاد آوردند. ^[۲]

برخی منابع، اعداد دیگری نیز بیان کرده‌اند:

• مسعودی: جمیع کسانی که با حسین(ع) در روز عاشورا در کربلا کشته شده‌‏اند، ۸۷ نفر بوده‏‌اند.^[۳]
• بعضی روایت کرده‏‌اند که در آن روز تعداد شهیدان ۶۱ بوده است^[۴]، ولی ممکن است این راویان، شهدای اهل بیت(ع) و بنی‌هاشم را به این عدد اضافه نکرده باشند. چرا که اگر تعداد شهدای از اهل بیت و همچنین بنی هاشم را به این عدد اضافه کنیم، تعداد شهدای قول بعدی به دست می‌آید.
• سید بن طاووس: روایت شده است که اصحاب حسین (ع)، ۷۸ نفر بوده‌‏اند^[۵] و با امام (ع) ۷۹ نفر می‌‏شوند.
• مجلسی از محمد بن ابی‌طالب نقل کرده است که تعداد آنها ۸۲ نفر بوده است.^[۶]
• از امام باقر (ع) نقل کرده‌‏اند که شهدای کربلا ۴۵ سواره و ۱۰۰ نفر پیاده بوده‏‌اند.^[۷]

شهدای بنی هاشم

بنابر آنچه در منابع معتبر آمده، به جز امام حسین(ع) ۱۸ تن از بنی هاشم در کربلا به شهادت رسیده‌اند.

فرزندان امام علی(ع)

در میان فرزندان امام علی(ع) به جز امام حسین(ع)، شش تن دیگر در کربلا شهید شدند: ۱. حضرت عباس، ۲٫ عبداللّه، ۳٫ عثمان، ۴. جعفر، ۵. ابوبکر، ۶. محمد.

فرزندان امام حسن(ع)

در کربلا سه فرزند از امام حسن(ع) به شهادت رسید: ۱. قاسم، ۲٫ ابوبکر، ۳٫ عبدالله.

فرزندان امام حسین(ع)

در روز عاشورا دو فرزند از امام حسین(ع) به شهادت رسیدند: ۱. علی بن حسین مشهور به حضرت علی اکبر(ع)، ۲٫ عبداللّه بن حسین مشهور به حضرت علی اصغر(ع).

سایر بنی هاشم

دیگر شهدای واقعه عاشورا که از قبیله بنی‌هاشم بودند: ۱. جعفر بن عقیل، ۲٫ عبدالرحمان بن عقیل، ۳٫ عبدالله بن عقیل، ۴. محمد بن ابی سعید بن عقیل، ۵. عبدالله بن مسلم بن عقیل، ۶. محمد بن عبدالله بن جعفر، ۷. عون بن عبدالله بن جعفر.

گزارش‌های نادر

نام‌های ۴۲ نفر از بنی هاشم به عنوان شهدای کربلا، فقط در برخی از منابع ذکر شده است.