سوره انسان
سوره انسان یا هل اتی یا دَهر هفتاد و ششمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن که در جزء ۲۹ قرآن جای گرفته است. سوره انسان درباره خلقت انسان و هدایت او سخن می‌گوید و سپس به اوصاف ابرار (نیکوکاران)، نعمت‌هایی که خداوند به آنان می‌دهد و دلیل این نعمت‌ها می‌پردازد و در آخر از اهمیت قرآن و مشیت پروردگار سخن می‌گوید.
بنابر نظر مفسران شیعه و برخی از اهل سنت، آیه هشتم این سوره که به آیه اطعام معروف است، در توصیف حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا(س) و حسنین(ع) و خادم آنان فضه نازل شده است. ایشان سه روز پی در پی به نذرشان بر روزه‌گرفتن این روزها وفا کردند و با اینکه خود گرسنه بودند، افطاری‌شان را به مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند. از جمله پاداش‌هایی که برای قرائت این سوره بیان شده، همنشینی با پیامبر(ص) در آخرت است.
معرفی
- نامگذاری
این سوره به نام‌های انسان، هل اتی و دهر مشهور است. این نامگذاری هم به این سبب است که این سه واژه در آیه اول آمده‌اند. به این سوره ابرار (نیکان) نیز می‌گویند؛ زیرا این کلمه در آیه پنجم آمده و بیش از نصف این سوره به شرح حال این افراد پرداخته است.[۱]
- محل و ترتیب نزول
سوره انسان جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول نود و هشتمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مصحف هفتاد و ششمین سوره است[۲] و در جزء ۲۹ قرار دارد.[۳]
- تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره انسان ۳۱ آیه، ۲۴۳ کلمه و ۱۰۸۹ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مفصلات (دارای آیات متعدد و کوتاه) و از سوره‌های نسبتاً کوچک است.[۴] این سوره از جمله آیات و سوره‌هایی است که به صورت کامل بر ضریح جدید حضرت عباس حک شده است.[۵]
محتوا
تفسیر نمونه محتوای سوره انسان را به پنج مطلب و محور کلی تقسیم کرده است:
- اول: آفرینش انسان، خلقت او از نطفه، و هدایت و آزادی اراده او؛
- دوم: پاداش ابرار و نیکان (که در مورد اهل بیت(ع) است)؛
- سوم: ویژگی‌های افراد نیک که باعث می‌شود شایسته دریافت پاداش الهی باشند؛
- چهارم: اهمیت قرآن، طریق اجرای احکام آن و راه پرفراز و نشیب خودسازی؛
- پنجم: حاکمیت مشیت و خواست الهی.[۶]
ویژگی‌های نیکوکاران
در سوره انسان (طی آیات ۷ـ۱۱)، پنج ویژگی در توصیف نیکوکاران (ابرار) بیان شده است: ۱. به نذر خویش وفا می‌کنند. ۲٫ از روزی که عذاب و گزند آن فراگیر است می‌هراسند. ۳٫ با اینکه به غذای خود نیازمندند آن را به بینوا و یتیم و اسیر می‌بخشند. ۴. این کار را تنها برای خشنودی خدا می‌کنند و توقع پاداش و سپاس از کسی ندارند. ۵. در روزی که عبوس و سهمگین است (یعنی روز قیامت)، از پروردگار خود هراس دارند.[۸]
آیات مشهور
ترجمه: و غذای (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند، به «مسکین» و «یتیم» و «اسیر» می‌دهند.
آیه هشتم سوره انسان (به همراه آیات قبل و بعد)، به آیه اطعام معروف است.[۹] علمای شیعه اتفاق نظر دارند این آیه به همراه آیاتی دیگر (هجده آیه از این سوره یا تمامی آن) درباره سه روز روزه‌گرفتنِ امام علی(ع)، فاطمه(س)، حسنین(ع) و فضه نازل شده است.[۱۰] نقل شده است این افراد با اینکه گرسنه بودند، افطاری خود را به دنبال درخواست مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند.[۱۱] روایات بسیاری وجود دارد که این شأن نزول را بیان می‌کنند. علامه امینی در کتاب الغدیر قدر مشترک این روایات را می‌آورد و می‌نویسد این قدر مشترک در میان اهل سنت، مشهور بلکه متواتر است.[۱۲]
آیات الاحکام
آیه هفتم سوره انسان را جزو آیات الاحکام برشمرده‌اند.[۱۳] در مورد این آیه که وفای به نذر را یکی از اوصاف نیکوکاران بیان می‌کند[۱۴] گفته شده از آن، جواز و بلکه وجوب وفای به نذر فهمیده می‌شود.[۱۵]
فضایل و خواص
در روایات، پاداش قرائت سوره انسان، بهشت و حوریان بهشتی[۱۶] و همنشینی با پیامبر(ص) در آخرت بیان شده است.[۱۷] همچنین آمده است که امام رضا(ع) در نماز صبحِ روز دوشنبه و پنجشنبه، در رکعت اول سوره حمد و سوره انسان و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره غاشیه را قرائت می‌کرد و می‌فرمود هر کس چنین کند، خداوند در این دو روز او را از شرور در امان می‌دارد.[۱۸]
برای خواندن این سوره خواصی نیز نقل شده است، از جمله اگر کسی بر قرائت سوره انسان مداومت ورزد، اگر روحش ضعیف باشد دارای قدرت روحی می‌شود.[۱۹] خواندن این سوره برای تقویت اعصاب و دورشدن از اضطراب مفید است.[۲۰]
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ
هَلْ أَتَیٰ عَلَی الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یکُن شَیئًا مَّذْکُورًا ﴿۱﴾ إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَهٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعًا بَصِیرًا﴿۲﴾ إِنَّا هَدَینَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًاوَإِمَّا کَفُورًا﴿۳﴾ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَ سَعِیرًا﴿۴﴾ إِنَّ الْأَبْرَارَ یشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا﴿۵﴾ عَینًا یشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّـهِ یفَجِّرُونَهَا تَفْجِیرًا﴿۶﴾ یوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یخَافُونَ یوْمًا کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیرًا﴿۷﴾ وَ یطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَیٰ حُبِّهِ مِسْکِینًا وَ یتِیمًا وَأَسِیرًا﴿۸﴾ إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّـهِ لانُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا﴿۹﴾ إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِیرًا﴿۱۰﴾ فَوَقَاهُمُ اللَّـهُ شَرَّ ذَٰلِکَ الْیوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَهً وَ سُرُورًا﴿۱۱﴾ وَ جَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّهً وَ حَرِیرًا﴿۱۲﴾ مُّتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَی الْأَرَائِکِ ۖ لایرَوْنَ فِیهَا شَمْسًا وَ لَا زَمْهَرِیرًا﴿۱۳﴾ وَ دَانِیهً عَلَیهِمْ ظِلَالُهَا وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِیلًا ﴿۱۴﴾ وَ یطَافُ عَلَیهِم بِآنِیهٍ مِّن فِضَّهٍ وَأَکْوَابٍ کَانَتْ قَوَارِیرَا﴿۱۵﴾ قَوَارِیرَ مِن فِضَّهٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِیرًا﴿۱۶﴾ وَ یسْقَوْنَ فِیهَا کَأْسًا کَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِیلًا ﴿۱۷﴾ عَینًا فِیهَا تُسَمَّیٰ سَلْسَبِیلًا ﴿۱۸﴾ وَ یطُوفُ عَلَیهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَأَیتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَّنثُورًا﴿۱۹﴾ وَإِذَا رَأَیتَ ثَمَّ رَأَیتَ نَعِیمًا وَ مُلْکًا کَبِیرًا﴿۲۰﴾ عَالِیهُمْ ثِیابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَ إِسْتَبْرَ قٌ ۖ وَ حُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّهٍ وَ سَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا﴿۲۱﴾ إِنَّ هَـٰذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاءً وَ کَانَ سَعْیکُم مَّشْکُورً ا ﴿۲۲﴾ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیکَ الْقُرْآنَ تَنزِیلًا ﴿۲۳﴾ فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِمًا أَوْ کَفُورًا ﴿۲۴﴾ وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَهً وَأَصِیلًا ﴿۲۵﴾ وَ مِنَ اللَّـیلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَیلًا طَوِیلًا ﴿۲۶﴾ إِنَّ هَـٰؤُلَاءِ یحِبُّونَ الْعَاجِلَهَ وَ یذَرُ ونَ وَرَاءَهُمْ یوْمًا ثَقِیلًا ﴿۲۷﴾ نَّحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَ شَدَدْنَا أَسْرَهُمْ ۖ وَ إِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلًا ﴿۲۸﴾ إِنَّ هَـٰذِهِ تَذْکِرَهٌ ۖ فَمَن شَاءَ اتَّخَذَ إِلَیٰ رَ بِّهِ سَبِیلًا ﴿۲۹﴾ وَ مَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَن یشَاءَ اللَّـهُ ۚ إِنَّ اللَّـهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمًا ﴿۳۰﴾ یدْخِلُ مَن یشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ ۚ وَ الظَّالِمِینَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا ﴿۳۱﴾
به نام خداوند رحمتگر مهربان
آیا زمانی طولانی بر انسان گذشت که چیز قابل ذکری نبود؟! (۱) ما انسان را از نطفه مختلطی آفریدیم، و او را می‌آزماییم؛ (بدین جهت) او را شنوا و بینا قرار دادیم! (۲) ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد (و پذیرا گردد) یا ناسپاس! (۳) ما برای کافران، زنجیرها و غُل‌ها و شعله‌های سوزان آتش آماده کرده‌ایم! (۴) به یقین ابرار (و نیکان) از جامی می‌نوشند که با عطر خوشی آمیخته است، (۵) چشمه‌ای که بندگان خدا از آن می‌نوشند و [به دلخواه خویش] جاریش می‌کنند. (۶) [همان بندگانی که] به نذر خود وفا می‌کردند، و از روزی که گزند آن فراگیرنده است می‌ترسیدند. (۷) و به [پاس] دوستی [خدا]، بینوا و یتیم و اسیر را خوراک می‌دادند. (۸) «ما برای خشنودی خداست که به شما می‌خورانیم و پاداش و سپاسی از شما نمی‌خواهیم. (۹) ما از پروردگارمان از روز عبوسی سخت، هراسناکیم.» (۱۰) پس خدا [هم] آنان را از آسیب آن روز نگاه داشت و شادابی و شادمانی به آنان ارزانی داشت. (۱۱) و به [پاس] آنکه صبر کردند، بهشت و پرنیان پاداششان داد. (۱۲) در آن [بهشت] بر تختها[ی خویش] تکیه زنند. در آنجا نه آفتابی بینند و نه سرمایی. (۱۳) و سایه ها[ی درختان] به آنان نزدیک است، و میوه هایش [برای چیدن] رام. (۱۴) و ظروف سیمین و جامهای بلورین، پیرامون آنان گردانده می‌شود. (۱۵) جامهایی از سیم که درست به اندازه [و با کمال ظرافت] آنها را از کار در آورده‌اند. (۱۶) و در آنجا از جامی که آمیزه زنجبیل دارد به آنان می‌نوشانند. (۱۷) از چشمه‌ای در آنجا که «سلسبیل» نامیده می‌شود. (۱۸) و بر گرد آنان پسرانی جاودانی می‌گردند. چون آنها را ببینی، گویی که مرواریدهایی پراکنده‌اند. (۱۹) و چون بدانجا نگری [سرزمینی از] نعمت و کشوری پهناور می‌بینی. (۲۰) [بهشتیان را] جامه‌های ابریشمی سبز و دیبای ستبر در بر است و پیرایه آنان دستبندهای سیمین است و پروردگارشان باده‌ای پاک به آنان می‌نوشاند. (۲۱) این [پاداش] برای شماست و کوشش شما مقبول افتاده است. (۲۲) در حقیقت، ما قرآن را بر تو به تدریج فرو فرستادیم. (۲۳) پس در برابر فرمان پروردگارت شکیبایی کن، و از آنان گناهکار یا ناسپاسگزار را فرمان مبر. (۲۴) و نام پروردگارت را بامدادان و شامگاهان یاد کن. (۲۵) و بخشی از شب را در برابر او سجده کن و شب [های] دراز، او را به پاکی بستای. (۲۶) اینان دنیای زودگذر را دوست دارند، و روزی گرانبار را [به غفلت] پشت سر می‌افکنند. (۲۷) ماییم که آنان را آفریده و پیوند مفاصل آنها را استوار کرده ایم، و چون بخواهیم، [آنان را] به نظایرشان تبدیل می‌کنیم. (۲۸) این [آیات،] پندنامه‌ای است. تا هر که خواهد، راهی به سوی پروردگار خود پیش گیرد. (۲۹) و تا خدا نخواهد، [شما] نخواهید خواست؛ قطعاً خدا دانای حکیم است. (۳۰) هر که را خواهد، به رحمت خویش در می‌آورد، و برای ظالمان عذابی پردرد آماده کرده است. (۳۱)
منبع: ویکی شیعه
نظرات بسته شده است.