آیه مودت
آیه مَوَدَّت، بخشی از آیه ۲۳ سوره شوری است که بر فضیلت اهل بیت پیامبر(ص) دلالت دارد و پاداش رسالت رسول خدا(ص) را دوستی و محبت اهل بیت(ع) می‌داند.
متن آیه
|
ذَلِکَ الَّذِی یبَشِّرُ اللهُ عِبَادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی وَمَن یقْتَرِفْ حَسَنَهً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا إِنَّ اللهَ غَفُورٌ شَکُورٌ
|
|
این همان [پاداشی] است که خدا بندگان خود را که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند [بدان] مژده داده است بگو به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم مگر دوستی درباره خویشاوندان و هر کس نیکی به جای آورد [و طاعتی اندوزد] برای او در ثواب آن خواهیم افزود قطعا خدا آمرزنده و قدرشناس است.
|
معنای واژگان
«مودّت»، به معنای محبت داشتن و دوست داشتن است.[۱] و «قربی» نزدیکی در نسب و خویشاوندی رحمی است.[۲]
شان نزول
تمام مفسران شیعه و بسیاری از مفسران اهل سنت از ابن عباس نقل کرده‌اند که پس از هجرت پیامبر (ص) به مدینه، انصار درباره اداره نظام اسلامی گفت و گو کردند. آنان تصمیم گرفتند نزد رسول خدا (ص) بروند و بگویند: اگر برای پیشرفت اسلام و اداره جامعه نو بنیاد خویش نیاز اقتصادی و مالی داشته باشید، همه ثروت و امکانات ناچیز ما در اختیار شماست. هرگونه مصلحت بدانید و در آن تصرف کنید که سبب افتخار ما است.[۳] در اینجا بود که آیه مودت برپیامبر(ص) نازل شد. تا اجر و مزد رسالت حضرت محمد (ص) دوستی و محبت اهل بیت (ع) معرفی نماید و نه پاداش مادی و دنیوی.
مصادیق “قربی”
اقوال مفسرین در معنای آن مختلف است:
- بعضی از مفسرین – و به ادعای برخی، بیشتر مفسران- می‌گویند خطاب در این آیه به قریش است، چون حضرت محمد (ص) متعرض به خدایان قریش می‌شد، لذا خدای تعالی به پیامبرش دستور داد، که از ایشان بخواهد اگر ایمان نمی‌آورند، حداقل به دلیل قرابت و خویشاوندی پیامبر با آنها، با او دشمنی نکنند.[۴] کلمه (قربی) به معنای قرابت و خویشاوندی است نه خویشاوند[۵] و حرف (فی) به معنای سببیت است[۶].
- بعضی هم گفته‌اند: مراد از مودت نسبت قربی خطاب به قریش نیست بلکه خطاب به انصار است. بر اساس این قول، انصار مالی برای پیامبر آوردند تا به مصارف شخصی خود برساند، رسول خدا (ص) آن مال را رد کرد، لذا درآیه به انصار خطاب کرد: من از شما مزدی نمی‌خواهم، تنها مزدم این باشد که با خویشاوندانم که در بین شمایند (از جهت مادرش آمنه) موّدت کنید.[۷]
- بعضی دیگر گفته‌اند: مراد از مودت به قربی؛ مودت خود قربی است، و خطاب در آیه به قریش و یا به عموم مردم است، و معنایش این است که بگو: من از شما مزدی نمی‌خواهم مگر این که با اقربای خودتان موّدت داشته باشید. (صلۀ رحم)[۸]
- بعضی دیگر گفته‌اند: معنای (قربی) تقرب به خداست و (مودت به قربی) عبارت است از مودت به خدا از راه تقرب جستن به او به وسیله اطاعت کردن، از شما اجری نمی‌خواهم مگر به وسیله تقرب جستن به خدا، به او مودت کنید.[۹] به چهار احتمال ذکر شده پاسخ‌هایی از طرف مفسرین شیعه داده شده و این‌گونه تفسیر از آیه مودت رد شده است. طالبین برای آکاهی بیشتر به مقالاتی که در پایان ذکر شده است مراجعه بفرمایند.
- بعضی هم گفته‌اند: مراد از مودت به قربی، دوستی خویشاوندان رسول خدا (ص) -همان عترت او از اهل بیتش باشند- و بر طبق این تفسیر؛ روایاتی هم از طریق اهل سنت، و اخبار بسیار زیادی از طرق شیعه وارد شده که همه آنها آیه را به مودت عترت و دوستی با آنها تفسیر کرده‌اند، اخبار متواتری هم که از طریق دو طایفه بر وجوب دوستی اهل بیت و محبت آنها رسیده، این تفسیر را تأیید می‌کند.[۱۰]
علمای شیعه با ادله متعدد معتقدند که مراد از “القربی” اهل بیت (ع) که مصداق‌های بارز آن علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع) و نُه امام پس از امام حسین (ع) هستند که از فرزندان ایشان می‌باشند.[۱۱]
همچنین علامه حلی آیه مودت را چهارمین آیه دال بر امامت امام علی (ع) قرار داده و در ذیل آن از ابن عباس نقل کرده که وقتی آیه مودت نازل شد، گفتند: ای رسول خدا، خویشانی که مودتشان بر ما واجب است چه کسانی هستند؟پیامبر(ص) فرمود: “علی و فاطمه و حسن و حسین.”[۱۲] ابن حنبل (پیشوای حنابله اهل سنت) نیز این روایت را از ابن عباس نقل کرده است.[۱۳]
روایات
از امام سجاد (ع) راجع به آیه مودت سوال شد، امام (ع) در این باره فرمود: “مراد از آیه مودت، دوست داشتن ما ست که اهل بیت حضرت محمد (ص) می‌باشیم.”[۱۴]
از امام باقر (ع) نقل شده است که ائمه معصومین (ع) مصداق آیه مودت می‌باشند.[۱۵]
امام صادق (ع) نیز می‌فرماید: “آیه مودت در‌شان ما اهل بیت اصحاب کساء نازل شد.”[۱۶]
حاکم حسکانی از علمای اهل سنت، هفت روایت را در ذیل این آیه گرد آورده است که منظور از “القربی” را علی و فاطمه و حسن و حسین (ع) می‌داند.[۱۷]
همچنین احمد بن حنبل روایت می‌کند: هنگامی که آیه “قل لاّ اسئلکم…” نازل شد، اصحاب به پیامبر(ص) عرض کردند: ای رسول خدا! خویشاوندان تو که مودت آنها بر ما واجب است کیانند؟ فرمود: علی و فاطمه و دو فرزندانشان و این سخن را سه بار تکرار فرمود.[۱۸] آیت الله مرعشی نجفی در شرحی که براحقاق الحق نوشته است، قریب به پنجاه نفر از علمای بزرگ اهل سنت را نام می‌برد که روایات مربوط به آیه مودت را با سندهای متعدد در کتاب‌های خود آورده است.[۱۹] سید هاشم بحرانی، نیز در کتاب غایه المرام، ۱۷ روایت از اهل سنت و ۲۲ روایت از شیعه درباره این آیه نقل کرده است.[۲۰]
دلیل وجوب مودت اهل بیت
اگر به اخباری که از هر دو طرف و هر دو طریق از رسول خدا(ص) رسیده و مردم را در فهم کتاب خدا و معارف اصولی و فروعی دین و بیان حقایق آن، به اهل بیت(ع) ارجاع داده- مانند حدیث ثقلین و حدیث سفینه و…- دقت کافی به عمل آوریم، هیچ شکی برایمان باقی نمی‌ماند که منظور از واجب نمودن مودت اهل بیت و آن را به عنوان اجر رسالت قرار دادن، تنها برای این بوده که این محبت را وسیله‌ای قرار دهد که مردم را به ایشان ارجاع دهد و اهل بیت مرجع علمی مردم قرار گیرند. پس مودتی که اجر رسالت فرض شده، چیزی ماورای خود رسالت و بقاء و دوام آن نیست و مفاد آیه شریفه هیچ تغایری با آیات دیگر که اجر رسالت را نفی می‌کنند، ندارد. بنابراین تفسیر، مودت اهل بیت ادعاءً اجر خوانده شده وگرنه حقیقت آن؛ همان چیزی است که سایر آیات این باب (نفی اجر رسالت) برآن دلالت دارد و چیز دیگر غیر آن را نمی‌گوید، چون اجری که در این آیه درخواست شده، نفعی است که عاید خود بشر می‌گردد نه عاید عترت.[۲۱]
منبع: ویکی شیعه
نظرات بسته شده است.