فواید و اثرات تربیتی ماه محرم برای کودکان و نوجوانان

ایام محرم هر سال یادآور خاطرات کودکی است. روزهایی که مادران لباس‌های مشکی به تن مان می‌کردند و در مراسم عزاداری شرکت می‌کردیم. روزهایی که در ذهن ما سؤال‌هایی درباره امام حسین(ع)، کربلا، روزعاشورا، شهادت و … به وجود می‌آورد و پدران و مادران ما در حالی که اشک می‌ریختند پاسخ سؤالات ما را می‌دادند.

یکی از نعمت‌ها و موهبت‌های جامعه ما این است که در ایام خاص دچار تغییر و تحول می‌شود و فرصت‌های بی‌نظیر تربیتی پیدا می‌شود. مثل اعیاد غدیر، قربان و بعثت و اعیاد ولادت ائمه اطهار و همینطور ایام سوگواری که مهمترین آن ایام محرم است. هر اندازه بتوانیم فضایی سازنده و با تدبیر به وجود بیاوریم بهره تربیتی بیشتری خواهیم برد.

دکتر محسن اصغری نکاح، روانشناس کودک و نوجوان و استاد دانشگاه فردوسی مشهد در مصاحبه با ایران زندگی از نحوه حضور کودکان در مراسم محرم این‌گونه سخن می‌گوید: باید بدانیم امام حسین (ع) متعلق به تمام بشریت است.وی گفت: کودکان و نوجوانان در این ماه سهم ویژه‌ای دارند. مهمترین شرکت‌کنندگان در عزاداری‌های محرم، کودکان و نوجوانان هستند و آن‌ها می‌توانند بیشترین بهره را بگیرند و آینده جامعه را با سبک زندگی حسینی و با معرفت امام حسین (ع) بسازند.

خانواده‌ها باید توجه داشته باشند اگر می‌خواهیم برخی از آسیب‌های اجتماعی و فردی در خانواده و همچنین کودکان اصلاح شود باید از این ماه استفاده کنیم. در قیام عاشورا و فرهنگ تربیتی آن ایثار و ازخودگذشتگی و عرفان و دعا و مناجات و ظلم‌ستیزی، یاری کردن مظلوم و آنچه به عنوان زندگی متعالی می‌خواهیم در این حماسه وجود دارد و می‌تواند به کودکان و نوجوانان دیدگاه متعالی بدهد که آینده خود را به جای مشغول شدن به اهداف پوچ با یک انگیزه بالا بسازند و این فرهنگ می‌تواند در شغل و درس و در مسائل اجتماعی و فرهنگی و تشکیل خانواده در آینده به آن‌ها کمک بکند. لذا خانواده‌ها و متولیان برگزاری مجالس عزا ازجمله مدیحه‌سرایان و ذاکرین اهل بیت باید نسبت به نکات تربیتی مربوط به کودکان در این ایام حساس باشند.

محرم فرصتی برای تربیت

باید بدانیم که محرم و مراسم عزاداری این ایام یک فرصت تربیتی برای خانواده‌ها، کودکان و جامعه است. باید قبل از محرم آماده شد و کودکان را آماده کرد. در مراسم عزاداری باید تلاش کنیم و بعد از آن هم مراقب باشیم آثار تربیتی به دست آمده حفظ شود. ما نباید این نگرش را داشته باشیم که عاشورا تنها یک مراسم مذهبی و فرصتی برای رسیدن به ثواب است. عاشورا و محرم یک گنجینه بزرگ فرهنگی و تربیتی است که همه می‌توانند در آن مشارکت داشته باشند.

یکی از مسائلی که ما برای آرامش روان و ساختار شخصیتی لازم داریم هویت دینی و اسلامی است. این روانشناس با بیان این‌که اگر بتوانیم در کودکان یک هویت اسلامی و حسینی ایجاد کنیم آن‌ها خود را شایسته می‌دانند و در خیلی از مواقع زمانی که در معرض ناهنجاری قرار می‌گیرند می‌توانند خویشتنداری کنند، افزود: کودکان باید در مراسم عزاداری همپای بزرگترها مشارکت داشته باشند تا توانایی فهم و نحوه شرکت در عزاداری‌ها را پیدا کنند. آن‌ها می‌توانند در بخش‌های مختلف عزاداری مانند پذیرایی کردن یا نصب پرچم و… مشارکت داشته باشند و این امر به ما کمک می‌کند بتوانیم به بچه‌هایمان تجربه دین بدهیم. تجربه دینی مقدمه هویت دینی است. کودکان معمولاً آن چیزی را که تجربه می‌کنند بیشتر در زندگی مورد استفاده قرار می‌دهند. شرکت در عزاداری یکی از بهترین فرصت‌ها برای کسب این تجربه دینی است.

دکتر اصغری نکاح در ادامه با بیان این‌که فضای تربیتی و محیط خانه و مدرسه در تربیت کودکان اثر می‌گذارد، گفت: باید محیط‌ خانه را برای این ایام آماده کنیم. اگر از کودکانمان نظر بخواهیم که کتیبه یا پرچم را کجا نصب کنیم و با این کار احترام گذاشتن به این ایام را به کودکان آموزش می‌دهیم.

خانواده‌ها می‌توانند با شناسایی تکیه‌ها یا مساجدی که مراسم عزاداری در آنجا با فرزندانشان همخوانی بیشتری دارد شرکت کرده و در این زمینه می‌توانند از آن‌ها نظرخواهی کنند که دوست دارند در کدام مراسم شرکت کنند؟ اگر هم خودمان دوست داریم در مکان دیگری عزاداری کنیم بهتر است در مجالسی که کودکان پیشنهاد می‌کنند هم شرکت کنیم این مسأله باعث می‌شود بچه‌ها احساس پیوند بیشتری با این فضا بکنند و باید حق انتخاب را به بچه‌ها بدهیم.

وی ادامه داد: در زندگی‌های آپارتمانی امروزی می‌توانیم این فرصت را به کودکان بدهیم که یک روز دوستان یا همکلاسی و یا بچه‌هایی که در مجتمع مسکونی زندگی می‌کنند را به خانه دعوت و یک مراسم کوچک عزاداری برپا کنند و خود کارهای آن را انجام بدهند.

مقدمه معرفت

برای کسب معرفت باید شور و هیجان داشت و با شناخت نسبت به وقایعی که در طی زندگی با آن مواجه می‌شویم نگاه کنیم. واقعه عاشورا یکی از راه‌هایی است که با مطالعه دقیق آن و شور و هیجانی که در ایام محرم هر عاشق دلباخته امام حسین‌(ع) به آن می‌رسد می‌توان به معرفتی رسید که هدف اصلی قیام عاشورا است. استاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان این‌که شرکت در مراسم عزاداری ماه محرم و شور و هیجان آن مقدمه‌ای برای کسب معرفت است، ادامه داد: اگر از این مقدمه استفاده نکنیم معرفت حاصل نمی‌شود.

حضور کودکان در این‌گونه مراسم باعث می‌شود آن‌ها حساس شوند و به دنبال این باشند که چرا امام‌حسین‌(ع) به همراه اعضای خانواده‌اش در کربلا به جنگ با دشمن رفتند. حضور در مراسم عزاداری یک نوع فعالیت اجتماعی محسوب می‌شود و کودکان وقتی شور و هیجان اجتماعی را در این مراسم می‌بینند این شور و هیجان به آن‌ها سرایت می‌کند. البته خانواده‌ها باید اقتضای سن کودکشان را نیز در نظر بگیرند.

باید توجه داشته باشیم کودک در مراسم عزاداری نیز کودک است و اگر می‌خواهند راحت بنشینند یا اسباب‌بازی همراه داشته باشند نباید مانع کار آن‌ها شد و خانواده‌ها اگر کودک زیر ۴ سال را به این مراسم می‌برند حتماً همراه خودشان مقداری غذا یا کاغذ و مداد رنگی داشته باشند تا اگر حوصله کودک سر رفت سرگرم شود و توجه داشته باشیم نباید کودکان را مجبور کنیم مثل بزرگترها در این‌گونه مجالس بنشینند و عزاداری کنند. حتی اگر چند کودک در این مراسم در کنار هم قرار گرفتند نباید مانع از بازی آن‌ها شویم. همچنین برگزارکنندگان این گونه مراسم، سخنرانان و مداحان به کودکان تذکر ندهند.

یکی از مباحث مهم در عزاداری‌های کودکان در ایام محرم شیوه برخورد والدین قبل از عزاداری، حین عزاداری و بعد از عزاداری است. صبوری والدین در آماده کردن بچه‌ها مؤثر است. کودکانی که با عجله آماده می‌شوند یا با تحکم والدین مواجه می‌شوند نسبت به حضور در این مراسم بی علاقه خواهند شد. همچنین در زمان مراسم عزاداری باید با کودکی فرزندان‌مان کنار بیاییم و بعد از مراسم نیز باید پاسخگوی سؤالات احتمالی او باشیم. باید از برخورد خشن و تحقیر کردن کودکان در این مجالس خودداری شود.
شور و هیجانی که در مجالس عزاداری محرم در بچه‌ها ایجاد می‌شود مقدمه‌ای است تا بچه‌ها حساس بشوند و پیگیر علت قیام عاشورا شده و همچنین با نحوه زندگی امام حسین(ع) آشنا بشوند. برخی از خانواده‌ها تصور می‌کنند نیازی نیست که کودکان در سن کم در این مراسم شرکت کنند و وقتی بزرگتر شدند آن‌ها را به مراسم عزاداری باید برد. این تصور غلطی است زیرا اگر کودکان در این مراسم حضور پیدا نکنند و با صداها و آواها آشنا نشوند بعدها حضور پیدا کردن آن‌ها در این مراسم دشوار است. در اصل حضور کودکان در هیـأت‌ها آماده‌کردن آن‌ها برای دوران نوجوانی است. حزن عزاداری ایام محرم حزن خاص و هدفمندی است و افسردگی نمی‌آورد بلکه مقدمه نشاط و مسئولیت‌پذیری است.
وی ادامه داد: حادثه عاشورا یک حماسه خانوادگی است، خود امام حسین(ع) همراه خانواده به کربلا رفتند. در این میان اعضای خانواده آن امام(ع) از طفل صغیر تا پیرمرد وجود دارد. حوادثی که در حادثه کربلا اتفاق افتاد می‌تواند درس‌های بزرگی برای دختران، کودکان و نوجوانان باشد و این‌ها را کودکان ما می‌فهمند و با این شخصیت‌ها ارتباط برقرار می‌کنند.

در این ایام خیمه‌های زیادی برپا می‌شود و افراد زیادی نذری می‌دهند. می‌توانیم به بچه‌ها آموزش بدهیم. کسی که می‌خواهد غذای نذری بگیرد خودرواش را کجا باید پارک کند و می‌تواند به کودکش بگوید که با پارک خودرو در مکانی مناسب مانع از رفت وآمد خودروهای دیگر نمی‌شویم. والدین اگر به سهم خودشان در مراسم عزاداری مشارکت می‌کنند کودکان یاد می‌گیرند پول توجیبی‌شان را مدیریت کنند و در بعضی فرصت‌ها که برای باورها و ارزش‌ها پول خرج می‌کنیم، مشارکت کنند.
والدین برای آموزش نذری دادن به کودکان می‌توانند یک بار خوراکی کوچکی آماده کنند و به فرزندشان بدهند تا آن را به مدرسه ببرد و به همکلاسی‌های خود بدهد.

نقش مدارس در عزاداری کودکان

بعضی از مدارس در ایام محرم می‌توانند با برپایی عزاداری برای دانش‌آموزان آن‌ها را در انجام این مراسم مشارکت بدهند و به نوعی کارها را به آن‌ها بسپارند. مدارس در فرهنگ سازی نقش مؤثری دارند. مدیران و معلم‌ها بهتر است در این ایام بار تکالیف بچه‌ها را کمتر کنند.

دکتر اصغری نکاح با بیان این که بعضی از خانواده‌ها از این که ممکن است کودکانشان در این گونه عزاداری‌ها و ذکر مصایب با خشونت آشنا شوند، گفت: این‌گونه نیست چون بچه‌ها قدرت تشخیص دارند و می‌توانند تشخیص بدهند گریه پدر و مادرشان برای چیست. در این مراسم کودکان می‌فهمند گریه والدین خاص است. توصیه می‌شود که مداحان و ذاکران به گونه‌ای مرثیه‌سرایی کنند تا مسائل حاشیه‌ای که ممکن است برای کودکان آسیب‌زا باشد کمتر باشد ولی والدین نباید نگران باشند و ذکر این مصیبت‌ها آسیب هیجانی وارد نمی‌کند بلکه مقدمه‌ای برای فکر کردن کودکان به وقایع روز عاشورا است.

پاسخ‌های منطقی به سؤالات کودکان

گاهی کودکان با شنیدن داستان زندگی یا شهادت ائمه اطهار(ع) و بخصوص زندگی و شهادت امام حسین(ع) سؤالاتی در ذهنشان به وجود می‌آید که باید پاسخ منطقی به آن‌ها داد. باید به زبان کودکان به آن‌ها پاسخ بدهیم. اگر والدین نمی‌توانند پاسخ و استدلال درستی داشته باشند می‌توانند در اطرافشان کسانی را که می‌توانند پاسخ مناسبی به سؤالات کودکان بدهند شناسایی کنند و از روحانیون نیز کمک بگیرند. مثلاً گاهی در ذهن بچه‌ها سؤال ایجاد می‌شود چرا در کربلا آب نبوده یا چرا حضرت عباس (ع) از خوردن آب امتناع کردند. والدین باید در ابتدا از خود کودک بخواهند جوابی برای سؤال خود پیدا کنند و اگر لازم است توضیح بیشتری بدهند و با استدلال آن را برای کودک توضیح دهند.

آشنا کردن کودکان با ماه محرم

اینکه بدانیم چگونه عمل کنیم تا در فرزندانمان بذر محبتی که به صورت فطری وجود دارد،درست آبیاری شود ،خیلی مهم است. اولین نکته این است که آنها را با این بزرگان آشنا کنیم ،فرزندی می تواند عاشورایی باشد که از همان ابتدا با زبان کودکانه و در حد فهم خودش با فلسفه و درس های عاشورا آشنا شود. محبت اگر بر پایه ی شناخت نباشد ،عمق چندانی نمی گیرد و نمی تواند تاثیر خود را تا کل زندگی فرد گسترش دهد.
البته زبان انتقال مفاهیم مان باید بسیار کودکانه و در غالب داستان باشد. در کودکی بیشتر پایه ی ارتباط فرد با اهل بیت علیهم السلام بر مبنای محبت است نه مفاهیم انتزاعی اما هر چه به سمت نوجوانی گام بر می داریم باید این مفاهیم ارزشمند را عمیق تر برای کودکانمان بازگو کنیم.بدیهی است که نمی توانیم چیزی را بگوییم و آموزش دهیم که خودمان آنرا نشناسیم پس بهتر است با مطالعه و بالا بردن اطلاعات مان، یک مرجع خوب برای سوالات فرزندانمان باشیم.موضوع دیگری که باید به آن توجه کنیم همراهی همه ی اعضای خانواده برای شرکت در مراسم عزاداری یا مدیحه سرایی است. هرچند مراسم مولودی به خودی خود شاد است اما حتی مراسم عزاداری و شرکت در آن نیز می تواند خاطرات زیبایی برای کودکان ایجاد کند. به کودکی خودتان رجوع کنید.خاطرات زیبایی که از شرکت در این مراسم دارید، تایید خوبی بر این حرف خواهد بود. تربیت دینی کودک،ماه محرم،تربیت مذهبی کودک،شهادت امام حسین، انتخاب مجالسی که با هم در آن شرکت می کنید هم بسیار مهم است. ساعات طولانی عزاداری می تواند باعث خستگی کودکان شود، دقت کنید از همین ابتدا فرزند شما صحبت های چه کسی را می شنود .هر چند ممکن است در گوشه ای سر گرم بازی باشد اما فضای مجلس تاثیر خود را خواهد گذاشت و البته او نیز ما بین بازی هایش حرف هایی را می شنود که به اندازه ی سنش تاثیر می پذیرد. بعضی از کودکان مخصوصا پسر بچه ها دوست دارند که مجلس کوچکی را با همکلاسی ها و یا کودکان همسایه برپا کنند. با این تصمیمشان مخالفت نکنید و حتی در کنار و همراه آن ها باشید تا بتوانند یک عزاداری کوچک راه بیاندازند.
برای بچه ها همیشه جمع خانوادگی زیبا و دوست داشتنی است. پس سعی کنید با هم برای شرکت در مراسم عزاداری بروید. یادتان باشد بچه ها یک دوربین همیشه روشن در خانه ی شما هستند،آنها حافظه ی خوبی دارند و شما به عنوان والدین انها و بهترین الگوی رفتاری شان سبک زندگی تان درمابقی سال ( روزهایی غیر از ایام محرم ) برای نتیجه گیری او از تاثیر عشق به امام حسین در زندگی بسیار مهم است. وقتی پسر یا دخترمان می بیند که پدر یا مادرش برای اهل بیت(ع) سیاه می پوشد و به مجلس عزاداری می رود اما در زندگی روزمره اش سخنان و نحوه ی زندگی این بزرگواران هیچ تاثیری ندارد ، او هم در خوشبینانه ترین حالت چون والدین خود رفتار می کند اما اگر بر عکس آنرا ببیند و در طول زندگی متوجه شود که والدینش زندگی آن عزیزان را سر مشق قرار می دهند و کلام آنان را می خوانند و سعی می کنند به آن عمل کنند ، آنوقت خودش هم سعی می کند چنین باشد. محرم امسال هم آمد ، حال و هوای خانه مان باید این روزها تغییر کند. فرزندانمان از ظاهرمان نیز باید متوجه شوند که این روزها با بقیه ی ایام سال فرق می کند.شاید بعضی کارهای به ظاهر ساده ی ما بسیار تاثیر گذار باشد.
در سوگواری ها و اعیاد مذهبی با شرکت دادن فرزندانمان در مراسم و به خصوص پخش شیرینی ، شیر ، خرما و …. و بیان صفات و خصوصیات رهبران مذهبی مثل : ادب و علاقمندی آنان به والدین ، بازی های گروهی ، پاکیزه بودنشان ، روح همکاری و کمک به افراد پیر ، تواضع در برابر ضعیف ، حق گرایی ، مبارزه با ظلم و دروغگویی ، اهل علم و ورزش بودن ، شکر گذاری و عبادت و عشق به پروردگار در نزد ایشان و …. و بسیاری دیگر از صفات کودک فهم و کودک پسند می توان الگوهای مطلوب برایشان فراهم ساخت تا راه رسیدن به کمال را با تقلید و همانند سازی از این قهرمانان واقعی راحت تر طی می کنند . این امر مستلزم اندکی شناخت و مطالعه در زندگی بزرگان دینی هر مکتب و مذهبی است .

شاید ایام محرم زمان مناسبی باشد تا ما با برخوردی درست و مناسب و فراخور حال و طبع فرزندانمان به بیان داستانهای کمی ملموس تر و شادمانه تر از زندگی رهبران مربوط به این ایام و شرکت دادن آنان در مراسم ، نگرشی قابل قبولتر و خوشایندتری در نسل آینده به وجود آوریم که نه از روی ترس و نه با بی تفاوتی و بی میلی که با ایجاد عشق عمیق و عالمانه به بسیاری از مناسک مذهبی روی آوردند و باور کنند که در هنگام بروز مشکلات نیستند و می توانند از ایشان طلب کمک و یاری کنند .
در همین راستا کمک کردن به فقرا و نیازمندان از طریق فرزندان و یا پخش خرما و شیرینی برای آمرزش اموات ، روح آشنایی ، احترام و یاد آوری پدر و مادران از دنیا رفته را در آنان تقویت و به عشق و تواضع آنان را به گذشتگان افزوده ، ریشه اصالت و حرمت به اطرافیان و تکریم و یادآوری نیاکان را پررنگتر خواهد ساخت.migna.ir اگر چه زندگی شهرنشینی و سرعت زیاد گذشت زمان وقتی را برای اینگونه ارزشها و لزوم پرداختن به آنها برایمان باقی نگذاشته ولی باور کنیم با اندکی برنامه ریزی و رسیدن به ضرورت آن شاید بتوانیم همانقدر که برای آموزش های رایج وقت، انرژی و امکانات مالی صرف می کنیم، تنها اندکی زمان و انرژی برای یادآوری ها و آموزشها اختصاص دهیم و از نظر عاطفی نیز رابطه ما با آنان گرمتر و صمیمانه تر خواهیم شد.
–

فواید و اثرات تربیتی ماه محرم و مجالس عزاداری

۱- در این ماه برخی آسیب های فردی و اجتماعی فرزندان را می شود اصلاح کرد و بسیاری از انحرافات آینده فرزندان با شرکت دراین محافل کاهش پیدا خواهد کرد.
۲- ازقیام عاشورا و فرهنگ تربیتی آن ایثار و از خودگذشتگی، ظلم ستیزی، یاری کردن مظلوم، دعا و مناجات رامی توان به فرزندان آموخت.
۳- از ماه محرم می توان در تشکیل هویت دینی در فرزندان کمک گرفت که این هویت می تواند یک جنبه پیشگیرانه داشته باشد و فرزندان را از ورود به برخی زمینه های آسیب زا آفرین حفظ کند. بخصوص برای نوجوانان که در دوران بحرانی وحساسی قرار دارند.
۴- مشارکت کودکان و نوجوانان در عزاداری و سپردن برخی مسئولیت ها، پذیرایی، نصب پرچم و…خاطرات به یادماندنی برای نوجوانان داشته و سالیان سال با او همراه خواهد بود.
۵- فضای خانه هم جزء فضای تربیتی ماست و می توان با مشارکت خود فرزندان و بانصب یک پرچم یا کتیبه به آنها نشان دهیم درفضا و ایام خاصی هستیم و با شرکت دادن فرزندان برای انتخاب محل نصب پرچم یا کتیبه هم به شخصیت فرزند احترام گذاشت و هم به این ماه بزرگ.

نکاتی که والدین باید در مجالس عزاداری رعایت کنند

۱- کودک را نباید به مدت طولانی در عزاداری نگه داشت به ویژه در تاریکی.
۲- عزاداری نباید مانع بازی او شود حتی بهتر است در یک فضای مناسب بازی کند و صدای روضه غیر مستقیم به او برسد.
۳- کودکانی که در سنین پایین هستند و فرق گریه بر امام حسین (ع) با انواع دیگر گریه را نمی دانند از گریه کردن مادران خود ناراحت می شوند و دچار اضطراب و ناامنی می گردند و چه بسا خاطره بد از این مجالس در یادشان باقی بماند. حتی المقدور در مجالسی که روضه ی باز خوانده می شود و یا برخی افراد با فریاد غیر متعارف به خودشان لطمه می زنند حضور نیابید و در مقابل کودک خردسال خود گریه و شیون نکنید و در این ساعات در فضای دیگر با فرزند خود بازی کنید و یا حواس او را پرت کرده و بیشتر در زمان سخنرانی و یا سینه زنی درمجلس حضور یابید.
۴- وسایلی مانند پرچم،طبل کوچک،شال و کتابهای عکس دار امامان را در حد توان برای او تهیه کنید.
۵- مجالسی را انتخاب کنیم که همخوانی بیشتری با کودکمان دارد و نظر او را دراین مورد ترجیح دهیم و خاطرات خوب، محفل اجتماعی و دوستی های ارزشمندی را برای او فراهم کنیم.
۶- کودک باید در مراسم عزاداری هم کودکی کند؛ نباید طوری شود که از این مجالس دلزده شود. نباید انتظار داشت کودکان دراین مجالس مانند بزرگسالان بنشینند و عزاداری کنند.
۷- برای کودکان زیر ۴ سال حتما مقداری غذا،کاغذ و مداد یا وسایل اسباب بازی کوچک همراه داشته باشید تا حوصله کودک سر نرود.
۸- نباید مجالس عزاداری مانع بازی کودکان شود و اگر چند کودک در کنار هم قرار گرفتند اجازه دهیم باهم بازی کنند.
۹- باید طوری کودکان را مدیریت کرد که باعث مزاحمت دیگران نشوند . باصبوری و آرامش آنها را همراهی کنیم و از برخورد خشن و تحقیرآمیز خودداری کنیم.
۱۰- از مسئولین هیات ها،بانیان برگزار کنندگان اینگونه مراسم ها (سخنرانان، مداحان و…) درخواست می شود در جلوی جمع به کودکان دایم تذکر ندهند و آنها را درک کنند.
۱۱- قبل از مراسم باعجله و تحکّم فرزندان را آماده نکنیم تا او از حضور در این محافل دلزده و دلسرد شود.صبوری والدین بسیار موثر خواهد بود.
۱۲- نیکی کردن به دیگران را می توان با نذری دادن و اطعام همسایه ها به کودکان یاد داد و انس و الفت با همسایگان را نیز بالا برد که در روایات بسیاری به حق همسایه اشاره شده است.
۱۳- معلمین مدارس بهتر است بار تکلیفی دانش آموزان را در این ایام کمتر کنند تا دانش آموزان بیشتر به محافل عزاداری شرکت کنند.
۱۴- معلمان می توانند رنگ و بوی تکالیف را عاشورایی کنند چه در نقاشی،املاء، انشا و…
۱۵- اگر کودکان سوالاتی از مسایل عاشورا مثل کشته شدن، سر بریدن و از این قبیل موضوعات داشتند لازم نیست اصل واقعه را برای آنها بیان کرد بلکه با زبان کودکانه از مهربانی های امام حسین (ع) و حضرت زینب (س) و مهر و محبت بین آنها و داستان هایی از دوران کودکی آنها مثل بازی کردن هایشان بهمراه امام حسن(ع) بارسول خدا (ص) و ازاین قبیل داستان ها تعریف کرد و مهر ومحبت آنهارا در دل کودکان بالا برد و ذهن کودک را از موضوع های ناراحت کننده واقعه عاشورا به موضوع دیگری معطوف نمود. در این زمینه کتاب های داستان زیادی در مورد زندگی اهل بیت علیهم السلام در بازار موجود است.

میگــــــــنا