زیارت ناحیه مقدسه

زیارت ناحیه مقدسه، از زیارتنامه‌های امام حسین(ع) است که در روز عاشورا و غیر آن خوانده می‌شود. دو زیارت به این نام وجود دارد که یکی زیارت ناحیه مشهور است و دیگری زیارت الشهدا نام دارد و در آن نام یاران امام و قاتلان آنها آمده است.

زیارت مشهور، با سلام بر پیامبران الهی و ائمه اطهار(ع) آغاز می‌شود و سپس با سلام بر امام حسین(ع) و یاران ایشان ادامه می‌یابد. پس از آن، به شرحی از اوصاف و کردار امام، زمینه‌های قیام، شرح شهادت و مصائب ایشان و عزادار شدن تمام عالم و موجودات زمینی و آسمانی می‌پردازد. این زیارت با توسل به ائمه و دعا به درگاه خداوند پایان می‌یابد.

در انتساب این دو زیارت به امام زمان(عج) نظرات مختلفی وجود دارد.

ناحیه مقدسه

ناحیه مقدسه، اصطلاحی است که شیعیان امامیه از نیمه اول قرن سوم هجری و به خاطر شرایط سخت سیاسی-اجتماعی در نقل مطالب از امامان: هادی(ع) و عسکری(ع) و مهدی(عج) یا گفتگو درباره ایشان، آن را به جای نام امام به کار می‌برده‌اند. این اصطلاح بیشتر برای امام مهدی(ع) به کار می‌رود.^[۱]

زیارت ناحیه مشهور و غیر مشهور

در میان زیارتنامه‌های امام حسین(ع)، دو زیارت منسوب به ناحیه مقدسه است:

1. زیارت مشهور، که توسط یکی از نائبان خاص امام زمان (عج) به دست ما رسیده است. این زیارت در منابع زیر آمده است: شیخ مفید (مزار، مخطوط)، المزار الکبیر، بحار الانوار، کتاب الدعا و الزیاره، رمز المصیبه، الصحیفه الهادیه، الصحیفه المهدویه، کلمه الامام المهدی علیه‌السلام.
2. زیارت دیگر که به زیارت الشهدا معروف است زیارتی است که توسط شیخ محمد بن غالب اصفهانی در سال ۲۵۲ق به دست ابو منصور بن عبدالمنعم بن نعمان بغدادی رسیده است و در آن اسامی هشتاد نفر از یاران امام حسین(ع) و نام قاتلاشان آمده است. این زیارتنامه با توجه به تاریخ صدورش مربوط به امام هادی(ع) (شهادت ۲۵۴) یا امام حسن عسکری(ع) است و در آن تاریخ امام مهدی(عج) به دنیا نیامده بود، مگر اینکه در نقل تاریخ صدور روایت تصحیف صورت گرفته باشد. متن این زیارت در کتابهای: اقبال الاعمال، بحار الانوار،^[۲] عوالم، ناسخ التواریخ، کتاب الدعا والزیاره، رمز المصیبه، انصار الحسین آمده است.

متن و محتوای زیارت ناحیۀ مشهور

اَلسّلامُ عَلَی الشَّیبِ الخَضیبِ	سلام بر محاسن به خون خضاب شده
اَلسّلامُ عَلَی الخَدِّ التَّریبِ	سلام بر گونه خاک‌آلود
اَلسّلامُ عَلَی الثَّغرِ المَقروعِ بِالقَضیبِ	سلام بر لبی که با نی زده شد
اَلسّلامُ عَلَی الرَّأسِ المَرفوعِ	سلام بر سری که بالای نیزه شد
اَلسّلامُ عَلَی الاَجسادِ العارِیهِ فِی الفَلَواتِ	سلام بر اجسادی که برهنه در بیابان رها شد

زیارت ناحیه مقدسه با درود بر پیامبران و اهل بیت، امام حسین(ع) و یارانش درکربلا آغاز می‌شود: «السلام علی آدم صفوه الله من خلیفته…» پس از آن، به شرح اوصاف و کردار امام حسین پیش از جنگ، زمینه‌های جنگ او، شرح کشته شدن و سختی‌های او و یارانش، و عزادار شدن تمام عالم و موجودات زمینی و آسمانی می‌پردازد. در پایان، با توسل به اهل بیت و دعا پایان می‌پذیرد.(دانلود صوت)

سلام

در ابتدای این زیارت نام ۲۲ تن از انبیای الهی ذکر شده و پس از آن بر تک‌تک اصحاب کساء(علیهم‌السلام) با ذکر برخی از خصوصیاتشان سلام داده شده است. در این زیارت سلام بر امام حسین(ع) گاهی با ذکر نام و فضائل و عملکرد ایشان و گاهی بر اعضا و جوارح با بیان مصیبت وارده بر آنها آمده است.

در بخش بعد به یاران و همراهان امام سلام داده می‌شود.

اشاره به جایگاه دینی و اجتماعی امام

اَلسّلامُ عَلَی النُّفوسِ المُصطَلماتِ	سلام بر بدنهای به زنجیر کشیده‌شده
اَلسّلامُ عَلَی الاَرواحِ المُختَلساتِ	سلام بر جانهای به ستم گرفته‌شده
اَلسّلامُ عَلَی الاَجسادِ العاریاتِ	سلام بر پیکرهای عریان
اَلسّلامُ عَلَی الجُسومِ الشاحِباتِ	سلام بر جسمهای نحیف و رنگ‌باخته
اَلسّلامُ عَلَی الاَبدانِ السَّلیبَهِ	سلام بر بدنهای جامه‌ربوده
اَلسّلامُ عَلَی المُجَدِّلینَ فِی الفَلَواتِ	سلام بر به خاک‌افتادگان در بیابانها
اَلسّلامُ عَلَی النّازِحینَ عَنِ الاَوطانِ	سلام بر دورافتادگان از وطن

در بخش بعد اوصافی از امام حسین و جایگاه او بیان شده و به بخشی از علت‌های قیام عاشورا اشاره می‌شود: «علم به شرایط موجود تو را واداشت تا پرچم مخالفت برداشته و با مخالفان کارزار کنی، با فرزندان و خاندان و پیروان و دوستان به راه افتادی و با حکمت و پند و اندرزهای نیکو به سوی خداوند خواندی، و به بر پا داشتن حدود و فرمانبری از معبود امر نمودی و از پلیدی و سرکشی بازداشتی و با ظلم و ستم مقابله کردی».^[۳]

توصیف واقعه عاشورا

در این قسمت در توضیح برخی از حوادث روز عاشورا چنین آمده است:

پس از آنکه آنان را از کار خود بازداشتی و حجت و دلیل تأکید نمودی؛ بیعتت را شکستند و بر پروردگار و جدّت خشم گرفته و با تو جنگیدند. و آن شخص ملعون به لشکریانش دستور داد تو را از آب و وارد شدن به آن بازدارند… تیرها و سنگها را به سوی تو پرتاب کردند و دست‌های جنایتکارشان را برای نابودی‌ات گشودند… از هر سو تو را محاصره کردند و زخمهای عمیق بر تو وارد ساختند… تا اینکه از اسب مجروح بر زمین افتادی، اسبها با سمهایشان بر تو تازیدند و ستمگران شمشیرهای بُرّانشان را بر تو فرود آوردند…وَ الشِّمرُ جالِسٌ عَلی صَدرِکَ، وَ مولغٌ سَیفَهُ عَلی نَحرِکَ، قابِضٌ عَلی شَیبِکَ بِیدِهِ، ذابِحٌ لَکَ بِمُهنَدِهِ: در حالی که شمر بر روی سینه‌ات نشسته و شمشیرش را بر گودی زیر گلوی تو فرو برده و محاسنت را با دستش گرفته بود، سرت را با شمشیر خود برید!

توصیف مصیبت بعد از عاشورا

این بخش زیارت به حوادث پس از شهادت امام حسین(ع) می‌پردازد: «سرت بر فراز نیزه قرار داشت و خانواده‌ات همچون بندگان اسیر و در غل و زنجیر قرار گرفتند. چهره‌شان از گرما می‌سوخت و در بیابان‌ها و دشت‌های پهناور پیش برده می‌شدند، دستهایشان به گردن آویخته و در بازارها آنان را می‌گرداندند».^[۴]

امام زمان(عج) این ضایعه را مساوی با کشتن اسلام و… بیان می‌فرماید: «وای بر سرکشان گنهکار! به کشتنت اسلام را کشتند و نماز و روزه را بیهوده و مهمل گذاشتند. سنت‌ها و احکام را شکستند و پایه‌های ایمان را نابود کردند. آیات قرآن را تحریف و در فساد و دشمنی سخت تلاش نمودند… کتاب خدا رها شد و به حق خیانت گردید». «با رفتن تو، الله اکبر، لااله الاالله، حرام و حلال، تنزیل و تأویل از میان رفت. پس از تو تغییر، تبدیل، بی‌دینی، کفر، خواهشهای نفسانی، گمراهی‌ها، آشوبها، بیهودگی‌ها و باطلها آشکار شد».^[۵]

بازتاب این مصیبت در هستی

عظمت این مصیبت به نحوی است که سرتاسر هستی، عزادار و به ماتم و سوز و گریه نشستند: «پیامبر آشفته‌خاطر شد و دلش گریست و به خاطر تو فرشتگان و پیامبران به او تسلیت گفتند و به خاطر تو مادرت زهرا سوگوار و مصیبت‌زده شد. فرشتگان مقرب برای سوگواری و تسلیت گفتن به پدرت امیر مؤمنان نزد او می‌رفتند و برایت در اعلی علیین مجلس عزا و ماتم بر پا شد… آسمان و ساکنانش، بهشت و خزانه‌دارانش، و کوه‌های گسترده بر روی زمین و کرانه‌هایش، و دریاها و ماهیانش، و جنیان و فرزندانشان و خانه خدا و مقام ابراهیم و مشعر الحرام و حل و حرم برای تو گریستند».

منبع: ویکی شیعه